​Portugalska Região Centro, czyli paradoksalnie nieznane serce kraju fado

Zapraszamy tym samym na krótki przegląd miejsc wartych uwagi, które nie trafiły jeszcze na wszechobecne listy "must-see" (gdyż wyjątkowo stabilny overtourism preferuje lokacje znane i obfotografowane po tysiąckroć). Coimbrę – pierwszą stolicę portugalskiej monarchii, a także siedzibę najstarszej uczelni na tych ziemiach – pomijamy z rozmysłem jako wyjątek od tej reguły (należy jej się bowiem osobna opowieść).

Miasto uważane przez (część) Portugalek i Portugalczyków za najlepsze do życia. Nie bez powodu, rzecz jasna. Viseu łączy bowiem spokojną codzienność z głęboką historią i wyraźną tożsamością, która zaczęła kształtować się jeszcze w VIII wieku, gdy punkt ten rozłożono na wzgórzu. Dziś przyciąga nie tylko granitowym budownictwem, z katedrą górującą nad brukiem i współczesną sztuką wpisaną w miejskie mury, lecz i rolą stolicy regionu Dão – jednej z najstarszych apelacji winiarskich Portugalii, zatwierdzonej już w 1908 roku. 

Otoczone 20 tysiącami hektarów winnic Viseu znajduje się w centrum terroir, które osłaniają górskie pasma – Caramulo, Buçaco i Estrela, co tworzy z kolei niemal idealny mikroklimat. Touriga Nacional, Alfrocheiro, Encruzado to zaś nie składniki folderu marketingowego, ale żywy materiał kultury. Tutejsze wina są bowiem wyraziste, strukturalne, pełne, choć jednocześnie zrównoważone – jakby miały w sobie echa wspomnianego granitu, przez który wciąż przebijają się korzenie.

Santar to wieś, która przez wieki ukryta była za murami – nie metaforycznymi, a wyjątkowo dosłownymi. Rezydencje arystokratycznych rodów, ogrody pełne geometrii, tarasy i ścieżki prowadzące donikąd trwają tu od dawien dawna, jednak dopiero projekt Santar Vila Jardim z 2013 roku otworzył tę przestrzeń i poskładał ją w logiczną, rytmiczną całość. 

Wśród żywopłotów i róż znajdują się tu również – a jakże – parcele winorośli, unikalne, zintegrowane z ogrodami, które produkują jedne z najbardziej eleganckich win regionu. Klasyczne szczepy, granitowa gleba oraz precyzyjnie dawkowane przez architekturę krajobrazu nasłonecznienie przekładają się na wyjątkowy aromat. W 1911 roku powstała tu winiarnia przy Casa de Santar e Magalhães, z której wywodzą się Conde de Santar i Condessa de Santar – dziś symbole tamtejszej apelacji.

Quinta da Taboadella w Silvã de Cima łączy dwie opowieści – jedną wykutą w skale, drugą zbudowaną z drewna i szkła. W tej pierwszej główne skrzypce gra prasa do winogron z I wieku naszej ery, będąca jedną z najlepiej zachowanych w całej Iberii. W drugiej na pierwszy plan wysuwa się z kolei współczesna winiarnia autorstwa Carlosa Castanheiry, wkomponowana w zbocze, z widokiem na 41 hektarów winnic.

Architektura nie przeszkadza, ale organizuje przestrzeń. Centralnym punktem jest Barrel Top Walk – drewniana kładka zawieszona nad beczkami w piwnicy. Szczepy klasyczne dla regionu, to jest Touriga Nacional, Jaen, Alfrocheiro, Encruzado, obrastają zaś krzewy, które w wielu przypadkach liczą sobie ponad pół wieku, choć tradycyjnie uprawia się je bez nawadniania (co pozwala na uzyskanie intensywnego, surowego charakteru).

Na terenie posiadłości znajduje się także Casa Villae 1255 – dawny dwór przeznaczony do wynajęcia w całości. Bez efektów specjalnych, ale z wyjątkową duszą.

Między masywem Freita a Caramulo rozpościera się Vouzela – niewielkie miasto, które zachowało oryginalną strukturę, tak historyczną, jak i przyrodniczą. Położone nad rzeką Vouga, otoczone dębami i grądami, oparło się monokulturze eukaliptusów, tak charakterystycznej dla Portugalii ostatnich dekad.

Centrum – Praça da República, przy niej Casa das Ameias, XVI-wieczna rezydencja rodu Homem Telles, przekształcona w hotel przez Álvaro Pereirę. W odległości spacerowej – Ecopista do Vouga, ścieżka poprowadzona po dawnym torowisku kolejowym; z mostami, łukami, widokami na doliny i zróżnicowanymi punktami obserwacyjnymi.

Termas de São Pedro do Sul to nie tylko najstarsze uzdrowisko Portugalii, ale i jedno z nielicznych w Europie, którego historia sięga czasów rzymskich. Woda o temperaturze 68,7°C, bogata w siarkę i minerały, wykorzystywana była między innymi przez króla Afonsa I Zdobywcę (już w XII wieku), a później także przez królową Amelię (żonę Karola I Dyplomaty), która nadała miejscu prestiżową rangę w końcu XIX wieku. 

Całość obejmuje dwa kompleksy balneologiczne – jeden w stylu belle époque, drugi zaś utrzymany w nieco nowocześniejszym klimacie – a otoczony jest przez góry Arada i São Macário oraz dolinę rzeki Vouga. W regionie działa przy tym program rozwoju bioturystyki i kuchni opartej na lokalnych produktach.

Wzniesienie Alto de São Macário (mające 1052 metry nad poziomem morza), nie jest co prawda najwyższym szczytem Portugalii, ale należy do punktów najbardziej panoramicznych. Z jego szczytu widać jednocześnie pasma Montemuro, Estrela, Caramulo i dolinę Lafões. Charakterystyczny mikroklimat, ostre światło i struktura terenu sprawiają, że przestrzeń "oddycha pionowo" – od dolin aż po linie grani.

Na szczycie odnaleźć można dwie kaplice, z których jedna została wkomponowana w grotę. Wokół natomiast – wioski łupkowe, częściowo opuszczone, częściowo przekształcone w autonomiczne enklawy.

Most 516 Arouca to jeden z najdłuższych wiszących mostów pieszych na świecie. Rozpięty na rzeczonych 516 metrach, zawieszony 175 metrów nad rzeką Paiva, łączy dwa brzegi granitowej doliny wpisanej w obszar Geoparku Arouca (znajdującego się na liście światowego dziedzictwa UNESCO). 

Dojazd do Inferno – przełomu skalnego o charakterze tektonicznym i miejsce o wysokich walorach geomorfologicznych, możliwy jest od strony Porto. Sam most stanowi zaś element większej sieci szlaków wzdłuż Paiva Walkways, znanych z drewnianych pomostów i panoramicznych punktów obserwacyjnych.

Aveiro bywa nazywane portugalską Wenecją, choć to porównanie przysłania więcej niż wyjaśnia. Miasto położone nad laguną Ria de Aveiro, przecinane siecią kanałów, z charakterystycznymi łodziami moliceiros, nie tyle odgrywa turystyczną rolę, ile wciąż żyje własnym rytmem. Secesyjne fasady, kamienice z kafelkami, biało-niebieskie domy w Costa Nova i rybackie porty nadają z kolei miastu wielowarstwowość.

Transport rowerowy, rejsy po kanałach, lokalna gastronomia oparta na rybach i deserach z żółtek (czyli wyjątkowo słodkie, a jednak warte grzechu ovos moles) – to tylko część zjawiska. Aveiro działa wszak w rytmie światła i wody, a w przeciwieństwie do wielu nadmorskich miast – nie udaje niczego ponad to.

Região Centro nie krzyczy więc, domagając się szerszej obecności. Nie błyszczy też folderami, ani nie rozpycha się między stolicą a kurortami. I może właśnie dlatego znaleźć można tam wszystko, co najistotniejsze. Wino, które nie potrzebuje reklamy. Góry, które nie wchodzą w kadr przypadkiem. Uzdrowiska, które istnieją od czasów, gdy nikt nie znał jeszcze słowa "SPA". Warto tutaj zajrzeć. Choćby z ciekawości.

Zobacz też:

To tu zaczyna się Europa. Portugalia nie do końca odkryta – w sezonie i poza nim