Czarnuszkę używano już w staropolskiej kuchni. Dziś doceniamy nie tylko jej smak, ale i działanie prozdrowotne
W Polsce przez lata czarnuszka nie należała do najczęściej używanych przypraw, dopiero od kilku lat robi w naszych kuchniach furorę. Niewielkie czarne nasionka doskonale podkreślają smak potraw - szczególnie serów, pieczywa, ale i mięs czy warzyw. Czarnuszka siewna urosła też do rangi bohaterki - sporo się mówi o jej właściwościach prozdrowotnych i choć lekarze podkreślają, że nadal brakuje badań (szczególnie na polskim gruncie), które udowadniają skuteczność działania rośliny we wszystkich opisywanych obszarach, to efekty, jakie zauważa się po jej stosowaniu, są przekonujące i wiarygodne. Co zatem kryją w sobie niewielkie ziarenka i jakie są właściwości oleju z czarnuszki? Przy jakich dolegliwościach możemy się wspierać tą rośliną i jakie są ograniczenia w jej używaniu?
Jako roślina czarnuszka siewna (jej łacińska nazwa brzmi Nigella sativa) jest bardzo popularna nie tylko w Europie Środkowej, ale i w krajach basenu Morza Śródziemnego, a także w Afryce Północnej i Azji Południowo-Zachodniej. I w tych właśnie rejonach czarnuszka bywa najczęściej wykorzystywana. Co ciekawe, czarnuszka miała zastosowanie już w kuchni staropolskiej - używano jej do kiszenia kapusty, konserwowania ogórków, jako dodatek do chleba czy placków, a także jako substytutu drogich przypraw sprowadzanych ze wschodu. Po latach mniejszego zainteresowania obecnie ta niepozorna roślina o nasionkach, które mają lekko pikantny, ostry smak, zyskuje na popularności i skupia na sobie uwagę nie tylko ze względu na walory smakowe.
Olej z czarnuszki uznawany jest za panaceum na wiele dolegliwości
Nasiona czarnuszki najczęściej dodawane są u nas do twarogów, serów, pieczywa i mięs, są też składnikiem różnych mieszanek przypraw. Tłoczy się z nich również olej o intensywnym kolorze i smaku. Aromatyczny i ostry znajduje uznanie nie tylko wśród smakoszy.
Tłoczony na zimno z nasion czarnuszki olej jest często traktowany jako doskonały lek na różne dolegliwości i choroby cywilizacyjne. Warto jednak zaznaczyć, że w Polsce nie dysponujemy wynikami badań, które by sankcjonowały i potwierdzały "cudowne" działanie czarnuszki. Owszem, na świecie są prowadzone badania nad tą rośliną i jej działaniem, a wiele z nich potwierdza prozdrowotne działanie czarnuszki, nie oznacza to jednak, że olej z czarnuszki powinien być traktowany jako panaceum na wszystkie niemal choroby (a tak właśnie niekiedy się go przedstawia).
Biorąc pod uwagę skład czarnuszki i efekty, które zauważono podczas stosowania, można traktować tę roślinę jako wspomagającą w profilaktyce, a nawet leczeniu pewnych chorób. Jednocześnie odradzamy ograniczanie się tylko do tej metody i zachęcamy do konsultacji z lekarzem.
Jakie właściwości ma olej z czarnuszki?
Na nasz grunt wiedza o pożytecznym działaniu oleju z czarnuszki przywędrowała z miejsc, w których bywa on od wieków wykorzystywany jako środek wspierający w leczeniu chorób układu oddechowego, przewodu pokarmowego, nerek i wątroby. Tak właśnie czarnuszka jest postrzegana w medycynie indyjskiej i arabskiej.
Przejdźmy więc do twardych faktów, czyli zawartości substancji prozdrowotnych w czarnuszce. Olejek ten zawiera przede wszystkim nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) - kwas linolowy (omega-6), oleinowy (omega-9) oraz niewielką ilość kwasu alfa linolenowego (omega-3). Olej z nasion czarnuszki to również skarbnica witaminy E, biotyny, beta-karotenu, steroli, przeciwutleniaczy, soli mineralnych (wapnia, cynku, miedzi, potasu i żelaza). W oleju z czarnuszki znajdziemy także tymochinon - jest to składnik o właściwościach przeciwzapalnych, a jego obecność sprawia, że mówi się o potencjalnym działaniu antynowotworowym czarnuszki. W nasionach czarnuszki znajdziemy też alkaloidy (m.in. nigellamina, nigellina oraz nigellicyna), saponiny (alfa-hederyna) oraz flawonoidy (kwercetyna, kemferol) i aż 8 z 9 aminokwasów niezbędnych (fenyloalanina, leucyna, izoleucyna, lizyna, metionina, treonina, tryptofan, walina).
Obecność składników aktywnych biologicznie sprawia, że olej z czarnuszki jest wskazywany jako ten, który warto stosować przy różnych dolegliwościach oraz w profilaktyce chorób.
Olej z czarnuszki dobry przy alergiach, dolegliwościach trawiennych i chorobach układu pokarmowego
Olej z czarnuszki ma wspierać pracę układu odpornościowego, szczególnie u osób z obniżoną odpornością. Mogą na niego zwrócić uwagę osoby z różnego rodzaju chorobami autoimmunologicznymi, a także alergicy - składniki aktywne obecne w czarnuszce (m. in. tymochinon) mają wspierać organizm w walce z objawami alergii. Olej z czarnuszki nie wywołuje przy tym skutków ubocznych, takich jak te po zażyciu leków antyhistaminowych. Warto zatem spróbować oleju, gdy dokucza nam na przykład katar sienny.
Olej z czarnuszki ma też wspierać układ pokarmowy - łagodzić refluks, wspomagać przy wrzodach żołądka i dwunastnicy - uważa się, że olej ten chroni przed bakterią Helicobacter pylori, która odpowiada za rozwój choroby wrzodowej.
Olej z czarnuszki można też stosować, gdy dbamy o odpowiedni poziom cholesterolu oraz cukru we krwi, co ma ogromne znaczenie w zapobieganiu cukrzycy typu II, miażdżycy i innym chorobom układu sercowo-naczyniowego. Pisze się też sporo o wpływie oleju z czarnuszki na ciśnienie krwi - ma on nieznacznie obniżać ciśnienie.
Innym, często opisywanym działaniem oleju z czarnuszki, jest działanie antybakteryjne, a także przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze - olej z czarnuszki może się okazać pomocny w zwalczaniu m.in. tasiemca i owsików.
Olej z czarnuszki ma także właściwości mukolityczne - oznacza to, że rozrzedza wydzielinę, dlatego też jest polecany przy infekcjach dróg oddechowych, ma bowiem skracać czas leczenia chorób górnych dróg oddechowych, na przykład zapalenia oskrzeli. Olej ten ma również potencjalne właściwości antynowotworowe - badania, jakie przeprowadzono na zwierzętach wskazały, że olej z czarnuszki zmniejszył żywotność komórek nowotworu wątroby, płuc, jelita grubego, piersi oraz krwi.
Ważne, by oleju z czarnuszki nie przyjmowały osoby z zaburzeniami krzepnięcia oraz chorzy stosujący leki przeciwzakrzepowe, gdyż olej ten zmniejsza krzepliwość krwi i zwiększa ryzyko krwawienia. Trzeba też pamiętać, że olej z czarnuszki może wchodzić w interakcje z powszechnie stosowanymi lekami - m.in. lekami na nadciśnienie tętnicze, przeciwcukrzycowymi oraz przeciwzakrzepowymi.
Olej z czarnuszki w kosmetyce
Olej z czarnuszki przyda się nie tylko w kuchni czy apteczce - znakomicie nadaje się do pielęgnacji cery, skóry głowy i włosów.
Pielęgnacja twarzy z użyciem oleju z czarnuszki
Olejek z czarnuszki łagodzi stany zapalne, zaczerwienienia i podrażnienia. Działa też przeciwtrądzikowo — zmniejsza zaskórniki, ogranicza rozwój bakterii, przyspiesza gojenie zmian skórnych. Co więcej olejek nawilża, zmiękcza i poprawia elastyczność skóry, działa antyoksydacyjnie, dzięki czemu pomaga spowalniać procesy starzenia skóry. Olejek z czarnuszki docenią także osoby z objawami atopowego zapalenia skóry, ponieważ może on łagodzić objawy AZS, łuszczycy, egzemy i alergii skórnych.
Ważne jednak, by przed pierwszym użyciem na twarz wykonać test uczuleniowy na niewielkim fragmencie skóry (np. na wewnętrznej części przedramienia). Nie zaleca się też stosowania oleju na rany, oparzenia lub w stanach zapalnych spowodowanych zakażeniem, bez konsultacji z dermatologiem.
Pielęgnacja skóry głowy i włosów z użyciem oleju z czarnuszki
Olejek pomaga zredukować łupież i świąd skóry głowy, łagodzi podrażnienia, wzmacnia cebulki włosowe, wspomaga porost włosów. Ponadto reguluje wydzielanie sebum, dzięki czemu włosy mniej się przetłuszczają i są lepiej odbite od nasady, ułatwia rozczesywanie włosów, domyka łuski i chroni końcówki, z powodzeniem może zastąpić silikonowe serum.
Olejek z czarnuszki jako wsparcie skóry dojrzałej
Dzięki antyoksydantom i witaminom (np. E, A) olej z czarnuszki pomaga spowolnić objawy starzenia, poprawia jędrność i blask skóry. Specyfik ten może również redukować drobne zmarszczki i poprawiać koloryt cery.
Jak stosować olej z czarnuszki na skórę i włosy?
Zazwyczaj wystarczają 2-4 krople na twarz lub partie skóry, naniesione na wcześniej zwilżoną skórę (np. hydrolatem, wodą lub tonikiem). Można go stosować bezpośrednio jako olejowe serum lub łączyć z kremem nawilżającym, żelem aloesowym, kwasem hialuronowym lub innymi naturalnymi składnikami. Jeśli chodzi o włosy - najlepiej nanieść olej na skórę głowy lub całe włosy, wmasować, zostawić na 30-60 minut, a następnie umyć. Można też dodać kilka kropli do maseczek lub odżywek.
