"Ciasto króla", "tłuste kulki" i "czarny bochenek", czyli sylwestrowo-noworoczna uczta na słodko

"Ciasto króla" lub "ciasto Bazylego" – bo tak też tłumaczy się na ogół nazwę tego wypieku – to jeden z najbardziej rozpoznawalnych greckim symboli noworocznych. Pochodzenie, jak bywa w przypadku kulinariów "z historią", pozostaje niejasne, pewne jest jednak, że – niezależnie od wersji – w środku ukryta powinna być... moneta. Osoba, która ją odnajdzie (i wcześniej nie połamie sobie zębów) ma zaś liczyć na szczególną pomyślność w nowym roku. Krojenie vasilopity jest jednocześnie jednym z najważniejszych zwyczajów greckiej nocy sylwestrowo-noworocznej. Ale skoro czas nagli – przejdźmy do właściwej receptury (w naszym przypadku słodkiej i pomarańczowej).

Składniki:

• 250 gramów oliwy
• 250 gramów cukru
• 400 gramów mąki pszennej
• 3 jajka
• 1 łyżeczka proszku do pieczenia
• 1/2 łyżeczki gałki muszkatołowej
• 1 i 1/2 łyżeczki cynamonu
• 2 pomarańcze
• 1 łyżka ekstraktu waniliowego

Sposób przygotowania:

Oliwę i cukier ubijać na najwyższych obrotach przez 2 minuty, aż masa stanie się jednolita, po czym dodać do masy jajka, mąkę, proszek do pieczenia, przyprawy, skórkę otartą z dwóch pomarańczy oraz ekstrakt waniliowy i 75 mililitrów świeżo wyciśniętego soku pomarańczowego. Całość dokładnie wymieszać.

Piec w piekarniku rozgrzanym do 180°C przez około 50 minut.

By greckiej tradycji stało się zadość, przed pieczeniem można włożyć do środka dokładnie umytą i owiniętą w folię aluminiową monetę.

Przenosimy się do Królestwa Niderlandów, gdzie nowy rok trudno wyobrazić sobie bez oliebollen – tamtejszej wersji naszych pączków (choć, po prawdzie, w nieco mniej finezyjnej formie). Sama nazwa oznacza zaś dosłownie "tłuszczowe kulki" – i jak nie trudno się domyślić, ma to dość obrazowe wytłumaczenie. Nim jednak o technikach wrzucania kulek do tłuszczu, zdanie o genezie. Wieki temu bowiem, w okresie święta Jul, oliebollen miały mieć działanie niemalże ochronne – według ludowych wierzeń uczta z ich udziałem miała sprawić, że broń jednego z niekoniecznie przychylnych bóstw... "ślizgała się" po ciele osoby, która je zjadła. Dziś niderlandzkie pączki, uwolnione od mrocznych konotacji, są nieodłącznym elementem tak sylwestrowych, jak i noworocznych stołów, choć ich smak wciąż przypomina o dawnych wierzeniach.

Składniki:

• 500 mililitrów mleka
• 7 gramów suszonych drożdży
• 2 łyżki cukru
• 500 gramów mąki pszennej
• szczypta soli
• 1 jajko
• olej
• cukier puder

Sposób przygotowania:

Mleko podgrzać, po czym rozpuścić w nim drożdże oraz cukier. W dużej misce wymieszać mąkę i sól, a następnie dodać jajko oraz mleko z drożdżami. Mieszać do momentu, aż masa stanie się gładka i jednolita.

Ciasto przykryć ściereczką i odstawić na godzinę w ciepłe miejsce, aby podwoiło swoją objętość. W tym czasie rozgrzać olej w głębokim garnku (lub frytkownicy) – powinien mieć temperaturę około 180°C. Za pomocą dwóch łyżek (lub łyżki do lodów) formować kulki z ciasta i smażyć je partiami, obracając w trakcie, aż równomiernie się zezłocą.

Po usmażeniu odkładać na ręcznik papierowy, aby odsączyć nadmiar tłuszczu. Przed podaniem posypać obficie cukrem pudrem.

Na koniec – Szkocja i niepodzielnie królujący tam black bun. Mimo że angielska nazwa sugerować może niekoniecznie apetyczny wypiek, w rzeczywistości mamy do czynienia z wyjątkowym, bo korzenno-bakaliowym wnętrzem, które zamknięte zostało w kruchej otoczce. Właściwe sobie miejsce black bun zyskał już w XVI wieku, niedługo później stał się zaś nieodłącznym symbolem Hogmanay, czyli szkockiego sylwestra. Od dawien dawna towarzyszy tym samym tradycji zwanej first-footing, polegającej, ni mniej, ni więcej, na odwiedzinach bliskich chwilę po północy, symbolizować ma zaś dostatek i gościnność w nadchodzącym roku.

Składniki:

Na ciasto:

• 350 gramów mąki pszennej
• 90 gramów zimnego masła
• 90 gramów smalcu
• 1/2 łyżeczki proszku do pieczenia
• sól
• 5 łyżek zimnej wody
• 1 jajko

Na nadzienie:

• 200 gramów mąki pszennej
• 1/2 łyżeczki mielonego imbiru
• 1/2 łyżeczki mielonych goździków
• 1 łyżeczka cynamonu
• 1/4 łyżeczki czarnego pieprzu
• 1/2 łyżeczki sody oczyszczonej
• 100 gramów brązowego cukru
• 450 gramów rodzynek
• 220 gramów susznych porzeczek (opcjonalnie żurawiny)
• 100 gramów kandyzowanej skórki pomarańczowej
• 80 gramów migdałów w płatkach
• 4 łyżki mleka
• 1 i 1/2 łyżki brandy

Sposób przygotowania:

Mąkę i proszek do pieczenia przesiać do miski, a następnie dodać szczyptę soli oraz masło i smalec, rozcierając składniki palcami na konsystencję drobnych okruszków. Dolać zimną wodę, po czym szybko zagnieść elastyczne ciasto, które zawinąć w folię spożywczą i schłodzić w lodówce przez co najmniej 30 minut.

W międzyczasie przygotować nadzienie, mieszając w dużej misce mąkę, przyprawy, sodę i cukier. Dodać bakalie, skórkę pomarańczową oraz migdały, a na końcu mleko i brandy, dokładnie łącząc składniki w lepką masę.

Rozwałkować schłodzone ciasto na prostokąt i wyłożyć nim formę keksową o długości około 23 centymetrów, pozostawiając nadmiar na brzegach. Wypełnić masą bakaliową, a wierzch przykryć kolejną warstwą ciasta, dokładnie zlepiając brzegi. Posmarować wierzch roztrzepanym jajkiem i wyciąć na środku krzyż.

Piec w piekarniku rozgrzanym do 180°C przez 2 godziny. Jeśli wierzch zacznie się zbyt mocno rumienić, przykryć całość folią aluminiową. Po upieczeniu pozostawić w formie na 15 minut, a następnie przenieść na kratkę do całkowitego wystygnięcia.

Smacznego (w sylwestra i nie tylko)!